ਸ਼ਬਦ ਨਗੀਨੇ

ਹਾਸੇ, ਟਿੱਚਰਾਂ, ਚੋਭਾਂ, ਤਾੜੀ,
ਸੀਪਾਂ, ਸੱਥਾਂ, ਢਾਣੀਆਂ, ਆੜੀ
ਦਲ਼ੀਏ, ਦਾਰੂ, ਚਾਹਾਂ, ਕਾੜ੍ਹੇ,
ਭਰਵੇਂ ਜੁੱਸੇ, ਚਿੱਟੇ ਦਾਹੜੇ,
ਪੱਗਾਂ, ਪਰਨੇ, ਖੇਸ ਤੇ ਭੂਰੇ
ਥੱਪੜ, ਮੁੱਕੇ, ਚੂੰਢੀਆਂ, ਹੂਰੇ
ਚੜ੍ਹਦਾ, ਡੁੱਬਦਾ, ਰਾਤ, ਕੁਵੇਲਾ
ਰਹਿਰਾਸ ਤੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਵੇਲ਼ਾ,
ਕੁੱਪ, ਢਿੱਗਾਂ, ਪੇਪਾਂ, ਪਥਵਾੜੇ
ਗੋਹਾ, ਪਾਥੀਆਂ ਅਤੇ ਗੁਹਾਰੇ,
ਪੀਰ, ਸਮਾਧਾਂ, ਕੁਟੀਆ, ਡੇਰੇ
ਡਾਂਗ, ਗੰਡਾਸੀ, ਠੀਕਰੀ ਪਹਿਰੇ,
ਲੰਗਰ, ਭੋਗ, ਸ਼ਰਾਧ, ਛਬੀਲਾਂ,
ਵਾਰ, ਕਵੀਸ਼ਰ, ਰੇੜੂਏ, ਰੀਲਾਂ
ਬਸਤਰ, ਚਿੱਪੀਆਂ, ਜੋਤ, ਖੜਾਵਾਂ,
ਆਜਾ ਤੈਨੂੰ ਪਿੰਡ ਦਿਖਾਵਾਂ...

ਕਰਵਾ ਚੌਥ ਦਾ ਚੰਦ ਤੇ ਚੂੜਾ
ਸੂਹੀਆਂ ਚੁੰਨੀਆਂ ਦਾ ਰੰਗ ਗੂੜ੍ਹਾ
ਦੀਵਾਲੀ ਮਾਘੀ ਦੇ ਨਾਲ ਲੋਹੜੀ
ਗੱਚਕ, ਟਿੱਕੀ ਦੇ ਨਾਲ ਰਿਓੜੀ
ਗੁਰਪੁਰਬਾਂ ਨੂੰ ਪਾਠ ਤੇ ਸ਼ਰਧਾ
ਪੋਹ ਮਹੀਨਾ ਸਭਾ ਦਾ ਭਰਦਾ
ਦਸਵੀਂ, ਪੁੰਨਿਆ, ਮੱਸਿਆ, ਤਿੱਥਾਂ,
ਤੀਜ, ਨ੍ਹੇਰ ਤੇ ਚਾਨਣ ਮਿੱਥਾਂ
ਨੌਵੀਂ, ਭਾਦੋਂ ਮਾੜੀਆਂ, ਮਿੱਟੀਆਂ
ਗੁੱਡੀਆਂ ਫੂਕਣਾ ਰੋਟੀਆਂ ਮਿੱਠੀਆਂ
ਸਾਓਣ ਦੇ ਬਿਸਕੁਟ ਤੀਆਂ ਸੰਧਾਰੇ,
ਰੱਖੜੀ, ਸਾਂਝੀ ਮਾਈ, ਰਾਤੀਂ ਤਾਰੇ,
ਚੜ੍ਹੇ ਵਿਸਾਖ ਸੁਨਹਿਰੀ ਛਿੱਟੇ
ਹੋਲਾ ਹੋਲੀ ਅੱਗੇ ਪਿੱਛੇ
ਪ੍ਰਲਾਦ ਭਗਤ ਹਰਨਾਖਸ਼ ਡਾਹਢੇ
ਆਹ ਹੁੰਦੇ ਐ ਦਿਨ ਸੁਦ ਸਾਡੇ...

ਪੂੜੇ, ਗੁਲਗਲੇ ਨਾਲ ਕਚੌਰੀ,
ਚਾਟੀ, ਝੱਕਰੀ, ਨਾਲ਼ੇ ਤੌੜੀ,
ਸਾਗ, ਮੋਠ ਤੇ ਮਿੱਸੀਆਂ ਦਾਲ਼ਾਂ,
ਲੱਸੀਆਂ, ਮਖਣੀ, ਘਿਓ ਦੀਆਂ ਨਾਲ਼ਾਂ
ਚਟਣੀ, 'ਚਾਰ ਤੇ ਮਿਰਚਾਂ ਗੱਠੇ
ਡੇਲਾ, ਔਲ਼ਾ ਦੋਨੋਂ ਈ 'ਕੱਠੇ
ਕੜ੍ਹਿਆ ਦੁੱਧ ਤੇ ਦਹੀਂ ਦਾ ਬਾਟਾ
ਖੋਆ, ਪੰਜੀਰੀ, ਭੁੰਨਿਆ ਆਟਾ
ਚੁੱਲ੍ਹੇ, ਚੁਰਾਂ, ਅੰਗੀਠੀਆਂ, ਹਾਰੇ
ਮੀਹਾਂ ਵਿੱਚ ਪਤੌੜ ਕਰਾਰੇ
ਕੜਾਹ, ਸੇਵੀਆਂ, ਰਹੁ ਦੀਆਂ ਖੀਰਾਂ,
ਕਰਨ ਤਰਾਰਾ ਵਿੱਚ ਸਰੀਰਾਂ
ਝਿੰਜਣ, ਹਰਹਰ, ਪਲ਼ਿਓਂ, ਬਾਲਣ,
ਪੜੇਥਣ, ਪੇੜੇ, ਸਾਗ ‘ਚ ਆਲ੍ਹਣ
ਮਿੱਸੀਆਂ, ਫੁਲਕੇ, ਚਿੜੀ, ਪਰੌਂਠੇ
ਆਹ ਨੇ ਸਾਡੇ ਚੁੱਲ੍ਹੇ ਚੌੰਕੇ...

ਬਿੱਘੇ, ਵਿਸਵੇ, ਕਿੱਲੇ, ਕਰਮਾਂ,
ਸਰੋਂ, ਕਪਾਹਾਂ, ਤੋਰੀਆ, ਨਰਮਾ,
ਵੱਟਾਂ, ਓਰੀਆਂ, ਖਾਲ਼ ਤੇ ਨੱਕੇ,
ਨਾਲ਼ਾਂ, ਮੋਟਰਾਂ, ਔਲ਼ੂ ਪੱਕੇ
ਚਰ੍ਹੀਆਂ, ਟਾਂਡੀਆਂ ਅਤੇ ਜਵਾਰਾਂ,
ਬਰਸਣ, ਜਵੀਂ ਦੇ ਨਾਲ ਗੁਆਰਾ
ਮੁਢਲੇ ਕਿਆਰੇ, ਟਾਹਲੀਆਂ, ਬੰਨੇ
ਕਣਕਾਂ, ਮੂੰਗੀਆਂ, ਛੋਲੇ, ਗੰਨੇ
ਦਾਤੀਆਂ, ਬੇੜਾਂ, ਥੱਬੇ, ਪੱਲੀਆਂ
ਸਿੱਟੇ, ਦੋਦੇ, ਫੁੱਲ ਤੇ ਬੱਲੀਆਂ
ਮਗਰੀਆਂ, ਭਰੀਆਂ, ਗਠੜੀਆਂ, ਪੰਡਾਂ
ਹੁੰਮਸ, ਧੂੜਾਂ, ਗਰਦਾਂ, ਕੰਡਾਂ,
ਗੁੱਡਣ, ਸਿੰਜਣ, ਬੀਜਣ, ਵਾਹੁਣਾ
ਵੱਢਣਾ, ਝਾੜਣਾ, ਕੱਢਣਾ, ਗਹੁਣਾ,
ਖੁਰਪੇ ਤੇ ਹਰਨਾਲ਼ੀਆਂ, ਕਹੀਆਂ
ਆਹ ਨੇ ਸਾਡੇ ਖੱਤੇ ਪਹੀਆਂ...

ਵਿਹੜੇ, ਬੈਠਕਾਂ, ਲੈਂਟਰ, ਬਾਲੇ
ਵੀਹੀਆਂ, ਫਿਰਨੀਆਂ, ਤੂੜੀਆਂ ਆਲੇ
ਕੰਸ, ਡੋਲ਼ੀ, ਪਰਛੱਤੀਆਂ, ਟਾਂਡਾਂ,
ਚੁਬਾਰਾ, ਡਿਊਡੀ, ਛੱਤ, ਵਰਾਂਡਾ,
ਪਟੜੀ, ਪੀੜ੍ਹੀ, ਕੁਰਸੀਆਂ, ਮੰਜੇ
ਚਰਖੇ, ਪੂਣੀ, ਛਾਬੇ, ਪੰਜੇ
ਖੁਰਲੀਆਂ, ਕੁੰਡਾਂ, ਸੰਗਲ਼, ਕੀਲੇ
ਮੂਹਰੀਆਂ, ਨੱਥਾਂ, ਜੂੜ ਵਸੀਲੇ
ਹਾਕਾਂ, ਹੂੰਘਰ, ਬਾਤ, ਹੁੰਘਾਰੇ
ਲੈਨ ‘ਚ ਮੰਜੇ, ਆੜੀ ਤਾਰੇ
ਫਟਕੜਾ, ਛੱਪਰ ਤੇ ਝਲਿਆਨੀ
ਜਾਗ, ਉਬਾਲ਼ਾ, ਦੁੱਧ ਨਿਗਰਾਨੀ
ਸੰਨ੍ਹੀਆਂ, ਭਾੜੇ, ਖਲਾਂ ਤੇ ਪੱਠੇ
ਡੰਗਰ, ਮੱਛਰ, ਧੂਣੇ, ਪੱਖੇ
ਦਰਾਂ ਦੇ ਮੂਹਰੇ ਤੂਤ ਬਰੋਟੇ
ਆਹ ਨੇ ਸਾਡੇ ਦੇਹਲ਼ੀਆਂ ਓਟੇ

ਚਾਚੇ, ਤਾਏ, ਪੁੱਤ, ਭਤੀਜੇ,
ਮਾਵਾਂ, ਮਾਸੀਆਂ, ਭੈਣਾਂ, ਜੀਜੇ,
ਸੱਸਾਂ, ਨਣਦਾਂ, ਜੇਠ ਤੇ ਸਹੁਰੇ,
ਫਿਰ ਨਣਦੋਈਏ ਤੇ ਪਤਿਓਰੇ,
ਸਾਲੇਹਾਰਾਂ, ਭਾਣਜ ਨੂੰਹਾਂ
ਸਾਲ਼ੀਆਂ, ਭਾਬੀਆਂ, ਨਵੀਆਂ ਬਹੂਆਂ,
ਪੋਤ ਨੂੰਹਾਂ, ਪੋਤੇ, ਪੜਪੋਤੇ
ਧੀਆਂ, ਜੁਆਈ, ਦੋਹਤੀਆਂ, ਦੋਹਤੇ
ਚਾਚੀਆਂ, ਤਾਈਆਂ ਅਤੇ ਦਰਾਣੀ
ਕੁੜਮ ਕੁੜਮਣੀ ਅਤੇ ਜਠਾਣੀ
ਮਾਸੜ, ਫੁੱਫੜ, ਮਾਮੀ, ਮਾਮਾ
ਸਾਲ਼ਾ, ਸਾਢੂ, ਨਾਨੀ, ਨਾਨਾ
ਬਾਬੇ, ਬਾਪੂ, ਵੀਰੇ, ਬੀਬੀ,
ਉੱਚੇ ਥੰਮੇ, ਸਾਕ ਕਰੀਬੀ
ਮੂੰਹ ਮੁਲਾਹਜ਼ੇ, ਵਰਤ ਵਿਹਾਰਾਂ
ਆਹ ਏ ਸਾਡਾ ਭਾਈਚਾਰਾ...

(ਦਾਊਮਾਜਰਾ)

ਦੂਰ ਹੋ ਗਏ ਨੇ ਲੋਕੀਂ ਅੱਜ ਚਰਖੇ ਦੀਆਂ ਤੰਦਾਂ ਤੋਂ
ਖਲੇਪੜ ਨਾ ਹੁਣ ਦੇਖੇ ਡਿੱਗਦੇ ਕੱਚੀਆਂ ਕੰਧਾਂ ਤੋਂ

ਮੇਲਿਆਂ ਦੇ ਵਿੱਚ ਮੱਲ ਨਾ ਦੇਖੇ ਮੈਂ ਅੱਜ ਭਿੜਦੇ ਜੀ
ਖੂਹ ਨਾ ਬਲਦਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਦਿਖਣੇ ਹੁਣ ਕਦੀ ਗਿੜਦੇ ਜੀ

ਵਿਰਲੇ ਹੀ ਨੇ ਗੱਭਰੂ ਅੱਜ ਦੇ ਲੰਮੇ ਲੰਞੇ ਜੀ
ਨਾ ਕਰਨ 'ਕੱਠੇ ਵਿਆਹ ਲਈ ਪਿੰਡ 'ਚੋਂ ਬਿਸਤਰੇ-ਮੰਜੇ ਜੀ

ਮਾਨ ਸੀ ਪਹਿਲੋਂ ਕਰਦੇ ਲੋਕੀਂ ਵੀਰ ਬਹਾਦਰਾਂ 'ਤੇ
ਫੁੱਲ ਬੂਟੀਆਂ ਅੱਜ ਦੀਆਂ ਨਾ ਕਿਤੇ ਪਾਉਂਦੀਆਂ ਚਾਦਰਾਂ 'ਤੇ

ਸਾਂਝੇ ਵਿਹੜੇ ਪਹਿਲਾਂ ਵਾਂਗੂੰ ਲੋਕ ਨਾ ਰਹਿੰਦੇ ਨੇ
ਪਰਨਾਲੇ ਨਾ ਹੁਣ ਮੀਂਹ ਦੇ ਭਰਕੇ ਸਿਰ ਵਿੱਚ ਪੈਂਦੇ ਨੇ

ਸਕੂਨ ਸੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਤੇ ਰੱਜ ਜਿਉਣਾ ਆਉਂਦਾ ਸੀ
ਚੜ੍ਹ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਚਾਅ ਜਦ ਘਰ ਪ੍ਰਾਹੁਣਾ ਆਉਂਦਾ ਸੀ

ਤੌੜੇ ਰਿੜਕਣੇ ਰੱਖਣੇ ਦੇ ਲਈ ਚੁੰਡ ਜ਼ਰੂਰੀ ਸੀ
ਮਾਰ ਖੰਗੂਰਾ ਘਰ ਕੋਈ ਆਉਂਦਾ ਘੁੰਡ ਜ਼ਰੂਰੀ ਸੀ

ਘਰ ਦੀਆਂ ਪਹਿਲੋਂ ਗੱਲਾਂ ਘਰ ਹੀ ਦੱਬਕੇ ਰੱਖਦੇ ਸੀ
ਇੱਜ਼ਤ ਸੀ ਉਦੋਂ ਸਾਂਝੀ ਕਿਸੇ ਦੀ ਗੱਲ ਨਾ ਚੱਕਦੇ ਸੀ

ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨਾ ਕਰਦੇ ਸੀ ਪਹਿਲੋਂ ਫੰਗਾਂ ਦੀਆਂ ਡਾਰਾਂ 'ਤੇ
ਕੋਈ ਗਾਉਂਦਾ ਨਾ ਸੱਥਾਂ ਵਿਚ ਅੱਜ ਤੂੰਬੀ ਦੀਆਂ ਤਾਰਾਂ 'ਤੇ

ਖੇਤਾਂ ਦੇ ਵਿੱਚ ਮਿਹਨਤੀ ਕੱਪੜੇ ਝਾੜੇ ਲੱਗਦੇ ਨਾ
ਬਦਲ ਗਿਆ ਹੈ ਯੁੱਗ ਗੱਡਿਆਂ 'ਤੇ 'ਖਾੜੇ ਲੱਗਦੇ ਨਾ

(ਨਿਸ਼ਾਨ)

ਕਿੱਥੇ ਗਧਿਆਂ ਦੇ ਟੀਟਣੇ
ਕਿੱਥੇ ਹਿਰਨਾਂ ਦੀ ਛਾਲ
ਕਿੱਥੇ ਬਿੱਲੀਆਂ ਦੇ ਲਾਂਘੇ
ਕਿੱਥੇ ਭੇਡਾਂ ਦੀ ਚਾਲ

ਕਿੱਥੇ ਚਿੜੀਆਂ ਦਾ ਚੂਕਣਾ
ਕਿੱਥੇ ਤੋਤਿਆਂ ਦੀ ਟੁੱਕਣੀ
ਕਿੱਥੇ ਕੋਇਲਾਂ ਦਾ ਆਉਣਾ
ਕਿੱਥੇ ਕਾਵਾਂ ਦੀ ਢੁਕਣੀ

ਕਿੱਥੇ ਸ਼ੇਰਾਂ ਦੀ ਦਹਾੜ
ਕਿੱਥੇ ਗਿੱਦੜ ਦੀਆਂ ਚੀਕਾਂ
ਕਿੱਥੇ ਕੁੱਤਿਆਂ ਦਾ ਲੱਕਣਾ
ਕਿੱਥੇ ਬੋਤੇ ਦੀਆਂ ਡੀਕਾਂ

ਕਿੱਥੇ ਚੂਹਿਆਂ ਦੀ ਚਾਲ
ਕਿੱਥੇ ਨਾਗ ਦੀਆਂ ਛੂਕਾਂ
ਕਿੱਥੇ ਕੀੜੀਆਂ ਦੀ ਚੁੱਪ
ਕਿੱਥੇ ਬੀਂਡੇ ਦੀਆਂ ਕੂਕਾਂ

ਕਿੱਥੇ ਭੂੰਡਾਂ ਦੇ ਖੱਖਰ
ਕਿੱਥੇ ਮਾਖੋ ਦੇ ਛੱਤੇ
ਕਿੱਥੇ ਬਿਜੜੇ ਦਾ ਆਲ੍ਹਣਾ
ਕਿੱਥੇ ਟਟੀਹਰੀ ਦੇ ਡੱਕੇ

ਕਿੱਥੇ ਕੂਕਰਾਂ ਦੀ ਵਫ਼ਾਦਰੀ
ਕਿੱਥੇ ਝੋਟਿਆਂ ਦੇ ਵੈਰ
ਕਿੱਥੇ ਘੁੱਗੀਆਂ ਦੀ ਗਾਨੀ
ਕਿੱਥੇ ਮੋਰਾਂ ਦੇ ਪੈਰ

ਕਿੱਥੇ ਕੁਲਵਿੰਦਰਾ ਪਾਖੰਡ
ਕਿੱਥੇ ਕੱਢੇ ਹੋਏ ਤਰਕ
ਕਿੱਥੇ ਸੱਚੀ ਸੁੱਚੀ ਸੋਚ
ਕਿੱਥੇ ਨੀਤਾਂ ਦਾ ਫਰਕ

ਗਹਿਣੇ ਟੱਪੇ

ਤੇਰੀ ਗੁੱਤ 'ਤੇ ਕਚਹਿਰੀ ਲਗਦੀ
ਦੂਰੋਂ ਦੂਰੋਂ ਆਉਣ ਝਗੜੇ

ਸੱਗੀ ਫੁੱਲ ਨੀ ਸ਼ੈਸ਼ਨ ਜੱਜ ਤੇਰੇ
ਕੈਂਠਾ ਤੇਰਾ ਮੋਹਤਮ ਹੈ

ਵਾਲੇ ਡੰਡੀਆਂ ਕਮਿਸ਼ਨਰ ਡਿਪਟੀ
ਨੱਤੀਆਂ ਇਹ ਨੈਬ ਬਣੀਆਂ

ਜ਼ੈਲਦਾਰ ਨੀ ਮੁਰਕੀਆਂ ਤੇਰੀਆਂ
ਸਫੈਦਪੋਸ਼ ਬਣੇ ਗੋਖੜੂ

ਨੱਥ ਮਛਲੀ, ਮੇਖ ਤੇ ਕੋਕਾ
ਇਹ ਨੇ ਸਾਰੇ ਛੋਟੇ ਮਹਿਕਮੇ

ਤੇਰਾ ਲੌਂਗ ਕਰੇ ਸਰਦਾਰੀ
ਥਾਣੇਦਾਰੀ ਨੁਕਰਾ ਕਰੇ

ਚੌਂਕੀਦਾਰਨੀ ਬਣੀ ਬਘਿਆੜੀ
ਤੀਲੀ ਬਣੀ ਟਹਿਲਦਾਰਨੀ

ਕੰਢੀ ਹੱਸ ਦਾ ਪੈ ਗਿਆ ਝਗੜਾ
ਤਵੀਤ ਗਵਾਹੀ ਜਾਣਗੇ

ਬੂੰਦੇ ਬਣ ਗਏ ਵਕੀਲ ਵਲੈਤੀ
ਚੌਂਕ ਚੰਦ ਨਿਆਂ ਕਰਦੇ

ਦਫਾ ਤਿੰਨ ਸੌ ਆਖਦੇ ਤੇਤੀ
ਕੰਠੀ ਨੂੰ ਸਜ਼ਾ ਬੋਲ ਗਈ

ਹਾਰ ਦੇ ਗਿਆ ਜ਼ਮਾਨਤ ਪੂਰੀ
ਕੰਠੀ ਨੂੰ ਛੁਡਾ ਕੇ ਲੈ ਗਿਆ

ਨਾਮ ਬਣ ਕੇ ਬੜਾ ਪਟਵਾਰੀ
ਹਿੱਕ ਵਾਲ਼ੀ ਮਿਣਤੀ ਕਰੇ

ਤੇਰਾ ਚੂੜਾ ਰਸਾਲਾ ਪੂਰਾ
ਬਾਜੂਬੰਦ ਬਿਗੜ ਗਏ

ਪਰੀ-ਬੰਦ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਗੋਰੇ
ਫੌਜ ਦੇ ਵਿਚਾਲੇ ਸਜਦੇ

ਤੇਰੀ ਜੁਗਨੀ ਘੜੀ ਦਾ ਪੁਰਜਾ
ਜੰਜੀਰੀ ਤਾਰ ਬੰਗਲੇ ਦੀ

ਇਹ ਝਾਂਜਰਾਂ ਤਾਰ ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ
ਮਿੰਟਾਂ 'ਚ ਦੇਣ ਖਬਰਾਂ

ਤੇਰੇ ਤੋੜੇ ਪਏ ਦੇਣ ਮਰੋੜੇ
ਬਈ ਆਸ਼ਕ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ

ਬਾਂਕਾਂ ਤੇਰੀਆਂ ਮਾਰਦੀਆਂ ਹਾਕਾਂ
ਖਰਚਾਂ ਨੂੰ ਬੰਦ ਕਰਦੇ

(ਸੁਖਦੇਵ ਮਾਦਪੁਰੀ)

ਬਲ਼ਦਾਂ ਦੇ ਗਲ਼ ਟੱਲੀਆਂ ਦਾ,
ਕਣਕਾਂ ਉੱਤੇ ਬੱਲੀਆਂ ਦਾ,
ਮੱਕੀ ਬਾਜਰੇ ਛੱਲੀਆਂ ਦਾ,
ਝੋਲ਼ਿਆਂ ਬੋਰੀਆਂ ਪੱਲੀਆਂ ਦਾ,
ਮੁਟਿਆਰਾਂ ਮੇਲੇ ਚੱਲੀਆਂ ਦਾ,
ਦਿਲ ਕਰਦਾ ਲਿਖਦਾਂ ਗੀਤ ਕੋਈ।

ਇੱਕ ਸੀ ਰਾਜਾ ਤੇ ਰਾਣੀ ਦਾ,
ਹੀਰ ਰਾਂਝੇ ਵਾਲ਼ੀ ਕਹਾਣੀ ਦਾ,
ਚੰਨ ਦੀ ਚਾਨਣੀ ਮਾਣੀ ਦਾ,
ਉਸ ਕੱਚਿਆਂ 'ਤੇ ਤਰ ਜਾਣੀ ਦਾ,
ਛੱਲਾਂ ਨਾਲ ਝਨਾਂ ਦੇ ਪਾਣੀ ਦਾ,
ਦਿਲ ਕਰਦਾ ਲਿਖਦਾਂ ਗੀਤ ਕੋਈ।

ਕੂ-ਕੂ ਕਰਦੀਆਂ ਕੋਇਲਾਂ ਦਾ,
ਉਹ ਮਿਸ਼ਰੀ ਵਰਗੇ ਬੋਲਾਂ ਦਾ,
ਤੇ ਪੰਛੀ ਕਰਨ ਕਲੋਲਾਂ ਦਾ,
ਧੂਣੀ ਵਿੱਚ ਭੁੱਜੀਆਂ ਹੋਲ਼ਾਂ ਦਾ,
ਗੁਰੂਘਰ ਦੇ ਸਪੀਕਰ ਬੋਲਾਂ ਦਾ,
ਦਿਲ ਕਰਦਾ ਲਿਖਦਾਂ ਗੀਤ ਕੋਈ।

ਬਚਪਨ 'ਚ ਖਾਧੇ ਥੱਪੜਾਂ ਦਾ,
ਸਰਕਾਰੀ ਸਕੂਲ ਦੇ ਤੱਪੜਾਂ ਦਾ,
ਫੱਟੀਆਂ 'ਤੇ ਲਿਖਿਆਂ ਅੱਖਰਾਂ ਦਾ,
ਨਹਿਰਾਂ ਖੂਹਾਂ ਟੋਭਿਆਂ ਛੱਪੜਾਂ ਦਾ,
ਹਲ਼ ਪੰਜਾਲ਼ੀ ਸੁਹਾਗਾ ਲੱਕੜਾਂ ਦਾ,
ਦਿਲ ਕਰਦਾ ਲਿਖਦਾਂ ਗੀਤ ਕੋਈ।

ਮੇਰੇ ਬਾਪੂ ਦੇ ਦਿਲ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਦਾ,
ਉਹਦਾ ਖੇਤ ਪਸੀਨਾ ਡੁੱਲ੍ਹੇ ਦਾ,
ਮੇਰੀ ਬੇਬੇ ਦੇ ਚੌਂਕੇ ਚੁੱਲ੍ਹੇ ਦਾ,
ਉਹਦੇ ਤਵੇ 'ਤੇ ਫੁਲਕਾ ਫੁੱਲੇ ਦਾ,
ਮੇਰੇ ਬਚਪਨ ਜੇ ਅਣਮੁੱਲੇ ਦਾ,
ਦਿਲ ਕਰਦਾ ਲਿਖਦਾਂ ਗੀਤ ਕੋਈ।

ਟਿੱਬਿਆਂ ਖਾਲ਼ਾਂ ਤੇ ਪਹੀਆਂ ਦਾ,
ਖੁਰਪੇ ਰੰਬੇ ਦਾਤੀਆਂ ਕਹੀਆਂ ਦਾ,
ਚਾਟੀ ਮਧਾਣੀਆਂ ਪਈਆਂ ਦਾ,
ਦੁੱਧ ਮੱਖਣਾਂ ਲੱਸੀਆਂ ਦਹੀਆਂ ਦਾ,
ਸਭ ਚੀਜ਼ਾਂ ਵਿੱਸਰ ਗਈਆਂ ਦਾ,
ਦਿਲ ਕਰਦਾ ਲਿਖਦਾਂ ਗੀਤ ਕੋਈ।

https://t.me/MaaBoli

ਮਲ੍ਹਿਆਂ ਤੋਂ ਝੜ ਗਏ ਬੇਰ
ਓਏ ਬੇਲੀਆ
ਕਰੀਰਾਂ ਤੋਂ ਝੜ ਗਏ ਡੇਲੇ
ਵਿਛੜਿਆਂ ਸੱਜਣਾ ਦੇ
ਮੁੜ ਕੌਣ ਕਰਾਵੇ ਮੇਲੇ

ਕਿੱਕਰਾਂ ਤੋਂ ਝੜ ਗਏ ਤੁੱਕੇ
ਓਏ ਬੇਲੀਆ
ਜੰਡਾਂ ਤੋਂ ਝੜ ਗਏ ਖੋਖੇ
ਦੁਨੀਆਂ ਤੋਂ ਬਚਕੇ ਰਹੀਂ
ਦੇਵੇ ਪੈਰ ਪੈਰ 'ਤੇ ਧੋਖੇ

ਰਹੂੜਿਆਂ ਤੋਂ ਝੜ ਗਏ ਫੁੱਲ
ਓਏ ਬੇਲੀਆ
ਲਸੂੜਿਆਂ ਤੋਂ ਝੜੀਆਂ ਲਸੂੜੀਆਂ
ਛੱਡਕੇ ਨਾ ਜਾਈਏ
ਕਦੇ ਪਾ ਕੇ ਮੁਹੱਬਤਾਂ ਗੂੜ੍ਹੀਆਂ

ਪਿੱਪਲਾਂ ਤੋਂ ਝੜੀਆਂ ਪਪੀਸੀਆਂ
ਓਏ ਬੇਲੀਆ
ਬੋਹੜਾਂ ਤੋਂ ਝੜ ਗਈਆਂ ਗੋਲ੍ਹਾਂ
ਹਿਜਰਾਂ 'ਚ ਜਿੰਦ ਭੁੱਜਗੀ
ਜਿਵੇਂ ਅੱਗ 'ਤੇ ਭੁੱਜਦੀਆਂ ਹੋਲਾਂ

ਵਣਾਂ ਤੋਂ ਝੜ ਗਈਆਂ ਪੀਲ੍ਹਾਂ
ਓਏ ਬੇਲੀਆ
ਤੂਤਾਂ ਤੋਂ ਝੜ ਗਈਆਂ ਤੂਤੀਆਂ
ਕੁਲਵਿੰਦਰਾ ਹਿਜਰ ਦੀਆਂ
ਪੀੜਾਂ ਬਹੁਤ ਕਸੂਤੀਆਂ

ਊਟ-ਪਟਾਂਗ, ਨਿਕ-ਸੁਕ ਭੁੱਲ ਗਏ,
ਘੈਂਸ-ਘੈਂਸ ਵੀ ਕੱਖੀਂ ਰੁਲ਼ ਗਏ।

ਲਾਗੜ ਤੇ ਦੁੱਗੜ ਵੀ ਕੋਈ ਬੋਲੇ ਨਾ,
ਛਿੱਕੂ ਤੇ ਗੋੜ੍ਹਾ ਵੀ ਕੋਈ ਟੋਲੇ ਨਾ।

ਝਾੜ-ਪੂੰਝ, ਪੱਟ-ਖੋਹ ਕੰਨੀਂ ਪਵੇ ਨਾ,
ਬਾਲਣ ਤੇ ਫੂਕਣ ਵੀ ਕੋਈ ਕਵੇ ਨਾ।

ਝਾਟਾ ਤੇ ਬੱਬਰ ਵੀ ਕਦੇ ਸੁਣੇ ਨਾ,
ਦੋੜਾ ਤੇ ਬਿਛੋੜੀ ਵੀ ਕੋਈ ਬੁਣੇ ਨਾ।

ਢੇਡੂ ਤੇ ਹੰਸਲੀ ਦੇ ਬੋਲ ਪੁੱਗ ਗਏ,
ਖੁਰਜੀ ਤੇ ਤਿੰਗੜ ਦੇ ਭਲੇ ਯੁੱਗ ਗਏ।

ਮਖ ਤੇ ਸੁਣਿਆ ਨੀ, ਕੋਈ ਕਹੇ ਨਾ,
ਝਲਾਨੀ ਤੇ ਓਟੇ ਜੇਹੇ ਸ਼ਬਦ ਰਹੇ ਨਾ।

ਮਤਾੜ ਤੇ ਹਵਾੜ ਅਰਥ ਗਵਾ ਗਈ,
ਨਾੜ, ਸਲਵਾੜ, ਧੁੰਨ ਚਾਲੇ ਪਾ ਗਈ।

ਰੰਦ ਤੇ ਗਾਹ ਸ਼ਬਦ ਵੀ ਘਟ ਗਏ,
ਪਦੀੜ ਤੇ ਡਾਹ ਸ਼ਬਦ ਹੀ ਵਟ ਗਏ।

ਬਦਲੇ ਜ਼ਮਾਨੇ, ਬਦਲ ਗਏ ਕਾਜ ਵੀ,
ਨਾ ਲੱਗੇ ਪੌੜ, ਨਾ ਹੀ ਲੱਗੇ ਪਾਜ ਵੀ।

(ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ)

ਸੁਹਾਗੇ ਦਿੰਦੇ ਦੇਖੇ ਜੀਹਨੇ ਲਾਖੇ ਭੱਜਦੇ,
ਟਿੰਡਾਂ ਆਲੇ ਕੁੱਤੇ ਜੀਹਨੇ ਸੁਣੇ ਵੱਜਦੇ,
ਖਿੱਤੀਆਂ ਦੀ ਛਾਂ ‘ਚ ਨਿਆਈਆਂ ਸੁੰਨੀਆਂ,
ਫੜੀਆਂ ਨੇ ਜੀਹਨੇ ਹਲ਼ਾਂ ਦੀਆਂ ਮੁੰਨੀਆਂ,
ਧੌੜੀ ਦੀ ਜੁੱਤੀ ਨੇ ਜੀਹਦੀ ਅੱਡੀ ਵੱਢੀ ਐ,
ਮੋਟਰ 'ਤੇ ਜੀਹਨੇ ਤੌੜੇ ਆਲ਼ੀ ਕੱਢੀ ਐ,
ਹੁੰਮਸ ‘ਚ ਰਿਹਾ ਜਿਹੜਾ ਚਰ੍ਹੀ ਵੱਢਦਾ,
ਉਹ ਨੀ ਕਦੇ ਦਿਲ ‘ਚੋਂ ਪੰਜਾਬ ਕੱਢਦਾ।

ਪੜ੍ਹਿਆ ‘ਪੂਰਨਮਾਸ਼ੀ’ ਬਹਿਕੇ ਮੌਣ 'ਤੇ,
‘ਰਾਤ ਬਾਕੀ’ ਪਿਆ ਏ ਮੰਜੇ ਦੀ ਦੌਣ 'ਤੇ,
ਵਰਕਾ ਮਰੋੜਿਆ ਵਾਰਿਸ ਦੀ ਹੀਰ ਦਾ,
‘ਪਾਂਡੀ ਪਾਤਸ਼ਾਹ’ ਵਿਧਾਤਾ ਸਿੰਘ ਤੀਰ ਦਾ,
‘ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਬਿਲਾਸ’ ਜੀਹਦੇ ਮੂੰਹ 'ਤੇ ਚੜ੍ਹਿਆ,
ਬਿਨਾਂ ਦਾਖਲੇ ਤੋਂ ਲੱਗੂ ਯੂਨੀ ਪੜ੍ਹਿਆ,
ਬਾਬੂ ਜੀ ਦੇ ਛੰਦ ਜੋੜ ਜੋੜ ਛੱਡਦਾ,
ਉਹ ਨੀ ਕਦੇ ਦਿਲ ‘ਚੋਂ ਪੰਜਾਬ ਕੱਢਦਾ।

ਸੁੱਖ ਲਾਹੀ ਮੁਕਸਰ ਮਾਘੀ ਨਾਹੁਣ ਦੀ,
ਨੈਣਾ ਦੇਵੀ ਦੇਖੀ ਜੇ ਸਮਾਧ ਮੌੜ ਦੀ,
ਹੱਥ ਵਿੱਚ ਹੱਥ ਫੜ ਪੱਕੇ ਯਾਰ ਦਾ,
ਮੇਲਾ ਜੀਹਨੇ ਕੇਰਾਂ ਦੇਖਿਆ ਛਪਾਰ ਦਾ,
ਜੀਹਨੇ ਖਾਧੇ ਹੋਣ ਪੂੜੇ ਮਾਤਾ ਰਾਣੀ ਦੇ,
ਮੇਲਿਆਂ ‘ਚ ਕੀਤੇ ਜੇ ਦੀਦਾਰ ਹਾਣੀ ਦੇ,
ਯਾਰਾਂ ਨਾਲ ਜਿਹੜਾ ਢਾਣੀਆਂ ‘ਚ ਵਗਦਾ,
ਉਹ ਨੀ ਕਦੇ ਦਿਲ ‘ਚੋਂ ਪੰਜਾਬ ਕੱਢਦਾ।

ਕਿਲ੍ਹਾ ਰਾਏਪੁਰ ਜੀਹਨੇ ਖੇਡਾਂ ਦੇਖੀਆਂ,
ਬਾਬੇ ਦੀਆਂ ਛੋਹਰਾਂ ਨਾ’ ਝਹੇਡਾਂ ਦੇਖੀਆਂ,
ਕੌਡੀ ਵਿੱਚ ਗੱਲ ਕਰੇ ਬਾਜੇਖਾਨੇ ਦੀ,
ਰੇਡ ਦੱਸੇ ਪਾਈ ਹੋਈ ਜੱਸੇ ਭਾਨੇ ਦੀ,
ਗਾਗੋ, ਕਾਲੇ, ਫਿੱਡੂ, ਬਾਘੇ, ਦੇਵੀ ਦਿਆਲ ਦੀ,
ਗੱਲ ਕਰੇ ਲਾਲੀ, ਭੀਮੇ, ਗੁਰਲਾਲ ਦੀ,
ਤੇ ਕਿਵੇਂ ਪਟਮੇਲ਼ੀ ਨਾਭਾ ਝੰਡੀ ਪੱਟਦਾ,
ਉਹ ਨੀ ਕਦੇ ਦਿਲ ‘ਚੋਂ ਪੰਜਾਬ ਕੱਢਦਾ।

ਹਰਹਰ ਬਾਲ਼ ਜੀਹਨੇ ਹੋਲਾਂ ਭੁੰਨੀਆਂ,
ਲੰਗਰਾਂ ‘ਚ ਆਟੇ ਦੀਆਂ ਪਰਾਤਾਂ ਗੁੰਨੀਆਂ,
ਜੀਹਨੂੰ ਮਿੱਠੇ ਚੌਲ਼ਾਂ ਦੇ ਕੜਾਹੇ ਪਤਾ ਏ,
ਨੱਥ, ਬਘਿਆੜੀ, ਮੂਹਰੀ, ਡਾਹੇ ਪਤਾ ਏ,
ਜੂਲਾ, ਜਾਤੂ, ਆਰ ਜੀਹਨੂੰ ਪਤਾ ਅਰਲ਼ੀ,
ਪਿੱਛੇ ਪਈ ਚੀਜ਼ ਨੂੰ ਜੋ ਕਹਿੰਦੈ ਪਰਲੀ,
ਸੱਬਲਾਂ ਨਾ’ ਜਿਹੜਾ ਕੀਲੇ ਰਿਹਾ ਗੱਡਦਾ,
ਉਹ ਨੀ ਕਦੇ ਦਿਲ ‘ਚੋਂ ਪੰਜਾਬ ਕੱਢਦਾ।

ਬੀਬੀਆਂ ‘ਚੋਂ ਜਿਹੜੀਆਂ ਨੇ ਖੇਸ ਬੁਣੇ ਨੇ,
ਹੱਥੀਂ ਦੁੱਧ ਪਾੜ ਕੇ ਪਨੀਰ ਪੁਣੇ ਨੇ,
ਪੁੱਠਾ ਕੁੰਡਾ ਆਉਂਦਾ ਜਿਹੜੀ ਨੂੰ ਸਲ਼ਾਈ ਦਾ,
ਜੀਹਨੂੰ ਪਤਾ ਬੁਣਤੀ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਲਾਹੀ ਦਾ,
ਭਾੜਾ ਤੇ ਨਿਆਣਾ ਹੁੰਦਾ ਮੱਝਾਂ ਆਲ਼ੇ ਕੀ,
ਪਤਾ ਜੀਹਨੂੰ ਚੂੰਗੜੇ ਤੇ ਹੁੰਦੇ ਆਲੇ ਕੀ,
ਜੀਹਨੂੰ ਪਤਾ ਫਰਕ ਸਕੀਵੀ, ਕੋਟੀ ਦਾ,
ਸ਼ਹਿਰੀਆਂ ਦੇ ਫੁਲਕੇ ਪਿੰਡਾਂ ਦੀ ਰੋਟੀ ਦਾ,
ਖਲ਼ ਵਾਲੀ ਅਤੇ ਆਟੇ ਵਾਲੀ ਸੰਨ੍ਹੀ ਦਾ,
ਨਿਆਜ ਦਾ, ਕੜਾਹੀ ਦਾ, ਬਾਬੇ ਦੀ ਮੰਨੀ ਦਾ,
ਪੂਣੀ, ਤੰਦ, ਤੱਕਲੇ, ਗਲੋਟੇ, ਮਾਲ਼੍ਹ ਦਾ,
ਮੁੰਨੀ, ਫੱਟ, ਗੁੱਝ, ਹੱਥੇ ਅਤੇ ਚਾਲ ਦਾ,
ਫੱਟੇ ਦਾ, ਸ਼ਕੰਜੇ ਦਾ, ਅੱਡੇ ਦਾ, ਪੰਜੇ ਦਾ,
ਮੂਹੜੇ ਦਾ, ਪ੍ਹੀੜੀ ਦਾ, ਪਟੜੀ ਦਾ, ਮੰਜੇ ਦਾ,
ਪੇਪ, ਪਾਥੀ, ਝੋਕਾ, ਛਿਟੀਆਂ ਦਾ, ਰੀਣ ਦਾ,
ਦਲਣਾ ਕੀ ਹੁੰਦਾ, ਛੱਟਣਾ ਤੇ ਪੀਹਣ ਦਾ,
ਜੀਹਦੀ ਨੀ ਸੁਰਤ ਘਰੋਂ ਬਾਹਰ ਲਗਦੀ,
ਉਹ ਨੀ ਕਦੇ ਦਿਲ ‘ਚੋਂ ਪੰਜਾਬ ਕੱਢਦੀ।

(ਦਾਊਮਾਜਰਾ)