ਸਾਡੀ ਸਿਹਤ 🩺 Health

ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸ਼ਾਇਰ ਡਾ. ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ ਜੀ ਨੇ ਲਿਖਿਆ ਹੈ-
"ਲੋਹੇ ਬਜਰੀ ਦੇ ਪੁਲ ਸਾਨੂੰ ਨਦੀਆਂ ਤੋਂ ਪਾਰ ਲੈ ਕੇ ਜਾਂਦੇ ਐ। ਪਰੰਤੂ ਲਫ਼ਜ਼ਾਂ ਦੇ ਪੁਲ ਸਾਨੂੰ ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ ਪਾਰ ਲੈ ਕੇ ਜਾਂਦੇ ਐ।"

ਪਰੰਤੂ ਵੇਖਣ ਵਾਲ਼ੀ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਅਧਿਆਪਕ ਆਪਣੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੇ ਮਨਾਂ ਵਿੱਚ, ਮਾਪੇ ਆਪਣੇ ਧੀ ਪੁੱਤ ਦੇ ਮਨ ਵਿੱਚ, ਰਾਜਸੀ ਨੇਤਾ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਮਨਾਂ ਵਿੱਚ ਕਿਹੋ ਜਿਹੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਪਾ ਰਹੇ ਹਨ?

ਪੰਜਾਬੀ ਦੀ ਇੱਕ ਸ਼ਾਇਰਾ ਨੇ ਲਿਖਿਆ ਹੈ -
"ਜਦੋਂ ਮੁਸ਼ਕਿਲ 'ਚ ਹੁੰਨੀ ਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਖੋਲ੍ਹ ਲੈਨੀ ਆਂ।
ਲਿਖੇ ਲਫ਼ਜ਼ਾਂ 'ਚੋਂ ਮੈਂ, ਸੱਚੇ ਦਿਲਾਂ ਨੂੰ ਫੋਲ ਲੈਨੀਂ ਆਂ।"

ਅਸੀਂ ਅੰਨ ਜਲ, ਪੌਣ ਪਾਣੀ ਨਾਲ਼ ਹੀ ਨਹੀਂ ਪਲ਼ਦੇ। ਸਗੋਂ ਅਸੀਂ ਬੋਲ ਵਾਣੀ ਨਾਲ਼ ਵੀ ਪਲ਼ਦੇ ਹਾਂ। ਕਿਸੇ ਦੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਕੀ ਕੁਝ ਪੱਕਦਾ ਹੈ? ਇਹਦੇ ਨਾਲ਼ੋਂ ਵੱਧ ਅਹਿਮੀਅਤ ਇਸ ਗੱਲ ਦੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਘਰ ਵਿੱਚ ਗੱਲਾਂ ਕਿਹੋ ਜਿਹੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ? ਘਰ ਦੇ ਜੀਆਂ ਵੱਲੋਂ ਛੋਟਿਆਂ ਲਈ ਕਿਹੋ ਜਿਹੇ ਲਫ਼ਜ਼ਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਿਹੋ ਜਿਹੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਸੁਣਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਸਾਡੇ ਤਨ ਨੂੰ ਤਾਂ ਅੰਨ ਜਲ, ਪੌਣ ਪਾਣੀ ਪਾਲ਼ਦੈ। ਪਰੰਤੂ ਸਾਡੇ ਮਨ ਨੂੰ ਬੋਲ ਵਾਣੀ ਸੋਹਣੇ ਲਫ਼ਜ਼ ਪਾਲ਼ਦੇ ਐ।

ਸੋਹਣੇ ਅਤੇ ਸੱਚੇ ਸ਼ਬਦ ਕੋਈ ਬੋਲ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਭੀੜ ਵੀ ਸੰਗਤ ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਉਹੀ ਸੰਗਤ ਫ਼ਿਰ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਬਦਲਦੀ ਹੈ।

ਸੋ ਸੋਹਣੀਆਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਵੀ ਸੁੰਦਰ ਅਤੇ ਸੱਚੇ ਸੁੱਚੇ ਬੋਲ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਕਿਸੇ ਲੇਖਕ ਨੇ ਇੱਕ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਲਿਖਣ ਲਈ ਇੱਕ ਸਾਲ ਲਾਇਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਪਰੰਤੂ ਅਸੀਂ ਪੰਜ ਛੇ ਘੰਟਿਆਂ ਵਿੱਚ ਉਸ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਅਨੰਦ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਲੈਂਦੇ ਹਾਂ। ਅਸੀਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਮਹਾਨ ਬੰਦਿਆਂ ਨਾਲ਼ ਗੱਲਾਂ ਕਰ ਲੈਂਦੇ ਹਾਂ। ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਪੁਰਖਿਆਂ ਨਾਲ਼ ਵੀ ਪੁਸਤਕਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਹੀ ਗੱਲਾਂ ਕਰਦੇ ਹਾਂ।

ਜਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਅੱਜ ਦੀ ਸੁਸਾਇਟੀ ਦਾ ਇਹ ਪਛਾਣ ਚਿੰਨ੍ਹ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਹਰ ਕੋਈ ਆਪਣੇ ਹੀ ਪਰਿਵਾਰ ਤੱਕ ਸੀਮਤ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹੋ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਨਵੀਆਂ-ਨਵੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ, ਗੰਭੀਰ ਬਿਮਾਰੀਆਂ, ਮਾਨਸਿਕ ਤਨਾਅ ਵਧ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਬਕੌਲ ਸ਼ਾਇਰ -
ਉਦਾਸ ਦੋਸਤੋ! ਆਉ, ਮਿਲ ਕੇ ਖ਼ੁਸ਼ ਹੋਈਏ,
ਕਿ ਮਿਲਣ ਬਗ਼ੈਰ ਉਦਾਸੀ ਦਾ ਕੋਈ ਚਾਰਾ ਨਹੀਂ।
ਭਟਕਦੇ ਅੱਖਰੋ! ਕਿ ਆਉ, ਮਿਲ ਕੇ ਲਫ਼ਜ਼ ਬਣੋ,
ਲਫ਼ਜੋ ਵਾਕ ਬਣੋ! ਕਿ ਵਾਕ ਬਿਨਾਂ ਗੁਜਾਰਾ ਨਹੀਂ।

ਡਾ. ਇਕਬਾਲ ਸਿੰਘ ਸਕਰੌਦੀ।

ਕੀ ਬਚੀ ਹੋਈ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਕਾਰਣ ਬਣਾਈ ਚਾਹ 24 ਘੰਟੇ ਤੱਕ ਪੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ?

ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਤਾਂ ਇਹ ਜਾਣ ਲਵੋ ਕਿ ਸਧਾਰਨ ਤਾਪਮਾਨ 'ਤੇ ਜਾਂ ਹੋਰ ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਚਾਹ ਨੂੰ ਲੰਬੀ ਦੇਰ ਤੱਕ ਰੱਖਿਆ ਜਾਵੇਗਾ ਜਾਂ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਗਰਮ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ, ਤਾਂ ਚਾਹ ਦਾ ਸਵਾਦ ਤੇ ਖੁਸ਼ਬੂ ਘਟ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਤੱਤਾਂ ਦਾ ਨੁਕਸਾਨ ਵੀ ਹੋਵੇਗਾ। ਇਸ ਲਈ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਰੱਖੀ ਚਾਹ ਪੀਣ ਤੋਂ ਬਚਣਾ ਹੀ ਫ਼ਾਇਦੇਮੰਦ ਹੈ।

🔸 ਸਧਾਰਨ ਤਾਪਮਾਨ 'ਤੇ ਰੱਖੀ ਚਾਹ 4-5 ਘੰਟਿਆਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਨਹੀਂ ਪੀਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਤੇ 1 ਵਾਰ ਤੋਂ ਵੱਧ ਦੁਬਾਰਾ ਗਰਮ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾਣੀ ਚਾਹੀਦੀ। ਸਧਾਰਨ ਤਾਪਮਾਨ 'ਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਮਾਂ ਰੱਖਣ ਨਾਲ ਚਾਹ ਵਿੱਚ ਖ਼ਤਰਨਾਕ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਫੈਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਨਾਲ ਭੋਜਨ ਨਾਲ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਰੋਗ ਲੱਗ ਸਕਦੇ ਹਨ।

🔹 ਜੇ ਕਿਸੇ ਕਾਰਣ ਚਾਹ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਰੱਖਣੀ ਵੀ ਪਵੇ ਤਾਂ ਇਸਨੂੰ ਕਿਸੇ ਬੰਦ ਭਾਂਡੇ ਵਿੱਚ ਪਾਕੇ ਫ਼ਰਿੱਜ ਵਿੱਚ ਰੱਖੋ, ਬਰਫ਼ ਵਾਲੇ ਖ਼ਾਨੇ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਰੱਖਣੀ। ਫਰਿੱਜ ਵਿੱਚ ਰੱਖਣ ਨਾਲ ਇਸ ਵਿੱਚ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਬਣਨ ਦੀ ਰਫ਼ਤਾਰ ਮੱਠੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਦੁਬਾਰਾ ਪੀਣ ਸਮੇਂ ਜਿੰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੋਵੇ ਗਰਮ ਕਰ ਲਵੋ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ 24 ਘੰਟਿਆਂ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਵੀ ਰੱਖ ਸਕਦੇ ਹੋ।

🔸 ਦੂਜਾ ਤਰੀਕਾ ਥਰਮੋਸ ਵਿੱਚ ਪਾ ਕੇ ਰੱਖਣਾ, ਖ਼ਾਸ ਕਰਕੇ ਜਦੋਂ ਬਾਹਰ-ਅੰਦਰ ਲਿਜਾਣੀ ਹੋਵੇ। ਵੱਖੋ-ਵੱਖ ਥਰਮੋਸਾਂ ਚਾਹ ਨੂੰ 5-7 ਘੰਟਿਆਂ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ 20-25 ਘੰਟਿਆਂ ਤੱਕ ਗਰਮ ਰੱਖਦੀਆਂ ਹਨ। ਚਾਹੋ ਤਾਂ ਵਰਤਣ ਸਮੇਂ ਗਰਮ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਜੇ ਕੋਈ ਥਰਮੋਸ 5-4 ਘੰਟਿਆਂ ਬਾਅਦ ਠੰਡੀ ਕਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਤੇ ਤੁਸੀਂ 20-22 ਘੰਟਿਆਂ ਬਾਅਦ ਵਰਤ ਰਹੇ ਹੋ ਤਾਂ ਗਲਤ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ 5-4 ਘੰਟਿਆਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਬਣਨ ਲੱਗ ਜਾਣਗੇ।

ਧਿਆਨ ਦਿਓ:
-ਚਾਹ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵਾਰ ਤੋਂ ਵੱਧ ਦੁਬਾਰਾ ਗਰਮ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ
-ਦੁਬਾਰਾ ਗਰਮ ਕਰਨ ਸਮੇਂ ਵੀ ਪੂਰਾ ਗਰਮ ਕਰਨਾ ਨਾ ਕਿ ਮਾੜਾ ਜਿਹਾ।
-ਬਾਕੀ ਵਰਤਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਅੱਖਾਂ ਤੇ ਨੱਕ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵੀ ਕਰੋ ਕਿ ਕੋਈ ਬਦਬੂ ਵਗੈਰਾ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਜਾਂ ਰੰਗ ਫਿੱਕਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਡੋਲ ਦੇਵੋ।

(ਵੈਦ ਮੋਗੇ ਵਾਲਾ)